Ο Δήμος Σερρών, στα πλαίσια της δράσης του ΤΕΕ/ΤΚΜ με τίτλο “Μικροί Αρχιτεκτονικοί Διαγωνισμοί – Δράσεις στην Κεντρική Μακεδονία”, πραγματοποίησε Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό Ιδεών με τίτλο “Ανάκτηση – ανάδειξη χώρου διεύρυνσης των οδικών αξόνων Δ. Σολωμού – Μ. Αλεξάνδρου και του δημοτικού οικοπέδου στο Ο.Π. 210” ο οποίος εγκρίθηκε με τις αποφάσεις 322/2013 του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Σερρών και 616/2013 της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου Σερρών.
Στόχοι του παρόντος διαγωνισμού είναι η αναβάθμιση της πλατείας και η ενσωμάτωσή της στον αστικό ιστό της πόλης. Επίσης η αξιοποίηση του δημοτικού οικοπέδου στο Ο.Π. 210 με τη δημιουργία ενός υπόγειου χώρου στάθμευσης και την ένταξή του στον ευρύτερο χώρο που δημιουργείται από τη διεύρυνση των οδών. Επιδίωξη είναι η συνολική κατασκευή να λειτουργεί ως σημείο αναφοράς για το χώρο, ως ιδιαίτερο πόλο έλξης και αναψυχής με σαφή διαχωρισμό των ροών πεζών και οχημάτων.
Στο διαγωνισμό, ο οποίος είχε ημερομηνία λήξης την 16η Μαρτίου 2015, υπεβλήθησαν 28 μελέτες – συμμετοχές.
Μέλη της κριτικής επιτροπής, η οποία συγκροτήθηκε σύμφωνα με την υπ” αρ. 1034/2014 απόφαση Δημάρχου, ήταν το τακτικό μέλος Δασκαλόπουλος Πέτρος, αρχιτέκτονας μηχανικός, υπάλληλος του Δήμου Σερρών, ως εκπρόσωπος της Διοργανώτριας αρχής, το τακτικό μέλος Καμαριανός Νικόλαος, αρχιτέκτονας μηχανικός, μέλος της Μ.Ε. Αρχιτεκτονικών Θεμάτων 2010-2014 του ΤΕΕ/ΤΚΜ, ως κριτής εκ προσωπικοτήτων, το τακτικό μέλος Κανταρτζής Μιχαήλ και τα αναπληρωματικά μέλη Καραδαλή Αικατερίνη και Σκαρλάτος Παναγιώτης, αρχιτέκτονες μηχανικοί, ως μέλη βάση κλήρωσης από τον κατάλογο του ΥΠΕΚΑ.
Μετά την ολοκλήρωση της διαγωνιστικής διαδικασίας, σύμφωνα με τα πρακτικά της κριτικής επιτροπής και το οριστικό αποτέλεσμα όπως εγκρίθηκε με την υπ” αρ. 382/2015 απόφαση της οικονομικής επιτροπής του Δήμου Σερρών, διακρίθηκαν έξι (6) μελέτες-συμμετοχές και απονεμήθηκαν σε αυτές τρία ισότιμα βραβεία (οι μελέτες-συμμετοχές με κωδικούς αριθμούς 22125857AA, QS01010101 και NK55000002) και τρεις εύφημες μνείες (οι μελέτες-συμμετοχές με κωδικούς αριθμούς 04021704ML, 59325088VG και SR00042015).
Προσεχώς θα διοργανωθεί από το Δήμο Σερρών έκθεση όλων των μελετών – συμμετοχών καθώς και εκδήλωση στην οποία θα γίνει παρουσίαση των διακριθέντων μελετών.
1η Πρόταση
Μελέτη – συμμετοχή με κωδικό αριθμό 22125857ΑΑ, στην ομάδα συμμετείχαν οι Αρχιτέκτονες Μηχανικοί: Γιοβάνη Αλεξάνδρα, Παντελοπούλου Αναστασία και Χαζάπης Αντώνιος, με συνεργάτρια την Παπαδοπούλου Δάφνη, Πολιτικός Μηχανικός, Φοιτήτρια Αρχιτεκτονικής
Η πλατεία Εμπορίου αποτελεί σημείο αναφοράς για την εμπορική δραστηριότητα της ευρύτερης περιοχής, αλλά και ένα σημαντικό κατώφλι εισόδου για τους διερχόμενους επισκέπτες, τόπο συνάντησης, ανταλλαγής, πύκνωσης ροών ανθρώπων και αγαθών.
Σήμερα ο χώρος της πλατείας Εμπορίου καταλαμβάνεται ως επί το πλείστον από κινήσεις αυτοκινήτων και υποδομές αστικών συγκοινωνιών, έχοντας με αυτό τον τρόπο εκπέσει σε συγκοινωνιακό κόμβο που δυσχεραίνει τη δυνατότητα οικειοποίησής του ως αστική πλατεία. Οι πολλαπλές διελεύσεις και πορείες οχημάτων διασπούν την πλατεία σε νησίδες, απομονωμένα χωρικά θραύσματα, μη οικειοποιήσιμα. Αυτή η δυσάρεστη και χαοτική αίσθηση ενισχύεται από τα ασαφή όρια της πλατείας που εντείνουν την αποσπασματική αντίληψή της.
Η πρόταση επιδιώκει την αντιστροφή αυτού του σχήματος, δηλαδή τη μετατροπή του μη τόπου σε τόπο, μέσω της ανασυγκρότησης και του σχεδιασμού του δημόσιου χώρου της ευρύτερης περιοχής της πλατείας Εμπορίου.
Ο ανασχεδιασμός της πλατείας Εμπορίου για τη μετατροπή της σε συνεκτικό, ζωντανό δημόσιο χώρο βασίζεται στην αξιοποίηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών που προκύπτουν απ’ τη γειτνίαση τόσο με το εμπορικό και διοικητικό κέντρο της πόλης, όσο και της περιοχής κατοικίας. Η πρόθεση να αναλάβει ο σχεδιαζόμενος δημόσιος χώρος τόσο υπερτοπική, όσο και τοπική λειτουργία μεταφράζεται στη δημιουργία δύο διακριτών, αλλά αλληλοσυμπληρούμενων τόπων – δωματίων. Την πλατεία που καταλαμβάνει τη διεύρυνση των οδικών αξόνων και την αυλή στο χώρο του οικοπέδου της δημοτικής αγοράς.
Ο σχεδιασμός των δύο τόπων καθορίζεται από την επιδίωξη να οριστούν εκ νέου τα μέτωπα και τα όρια του χώρου που θα συγκροτήσουν τις επιμέρους αντιληπτικές ενότητες. Για τον ορισμό του βόρειου και του ανατολικού μετώπου της πλατείας διαμορφώνεται ένα εκτεταμένο, σκιασμένο καθιστικό. Στο νότια της πλατείας συγκροτείται ένα νέο μέτωπο από μια σειρά επάλληλων διαφραγμάτων που αποτελούν το οσμωτικό όριο μεταξύ της πλατείας και της αυλής. Η πιο εσωστρεφής αυλή προστατεύται από το δρόμο από τις προτεινόμενες εγκαταστάσεις της νέας δημοτικής βιβλιοθήκης.
Για τη βέλτιστη αξιοποίηση των χωρικών θραυσμάτων στη δημιουργία των δύο τόπων, προτείνεται η πεζοδρόμηση των οδών Νίκου Νικολάου και Κωνσταντινουπόλεως. Η βασική οδική αρτηρία διασχίζει διαγώνια την πλατεία και προκειμένου να αρθεί ο διασπαστικός της ρόλος επιλέγεται η διάστρωση νέου πέτρινου δαπέδου.
2η Πρόταση
Μελέτη – συμμετοχή με κωδικό αριθμό QS01010101 της κυρίας Πέτρογλου Μαρία, Αρχιτέκτονας Μηχανικός
Σήμερα η πλατεία Εμπορίου αποτελεί ένα κατακερματισμένο από τη διέλευση κάθετων δρόμων σύμπλεγμα αστικών κενών, το οποίο διαπερνά ένας διαμπερής κεντρικός άξονας κίνησης τροχοφόρων οχημάτων. Ο σχεδιασμός των πλατωμάτων στρέφεται προς το δρόμο και την κίνηση των τροχοφόρων, και όχι προς τους πεζοδρόμους και τα καταστήματα, εντείνοντας την αμηχανία και την αίσθηση κενού, ενώ η όχληση από τους οδικούς άξονες αναιρεί κάθε προοπτική ανάδειξης του χώρου σε τόπο συγκέντρωσης, αναψυχής, επικοινωνίας και δημόσιας επαφής.
Η πρόταση εντάσσεται σε μια γενικότερη στρατηγική μικροκλιματικής βελτίωσης και ενοποίησης των ανοικτών χώρων του κέντρου της πόλης. Η ανάπτυξη της πόλης από βορρά προς νότο (βόρεια ακρόπολη και βυζαντινή περιτειχισμένη πόλη), καθόρισαν το χαρακτήρα της πλατείας Εμπορίου ως όριο – κατώφλι της πόλης από το νότο. Αυτή η ιστορική ποιότητα στην πρόταση μετασχηματίζεται με τη δημιουργία ενός φίλτρου υψηλού πρασίνου σε όλη τη νότια πλευρά της πλατείας, το οποίο σηματοδοτεί την είσοδο στο κέντρο.
Λαμβάνοντας την πλατεία Ελευθερίας ως τον πυρήνα των δημόσιων χώρων, το πλέγμα εκτείνεται νότια και δυτικά μέχρι τη Νομαρχία και την εκεί πλατεία, ανατολικά και βόρεια μέχρι την πλατεία Δημοκρατίας (ΙΚΑ), δημιουργώντας ένα τόξο ανεμπόδιστης κίνησης πεζών, στην οποία κατώφλι – είσοδος από το νότο αποτελεί η πλατεία Εμπορίου. Σε αυτό μεγάλη σημασία θα λάβει και ο νεοαναγειρόμενος υπόγειος χώρος στάθμευσης, ο οποίος οφείλει να έχει κοινωνικό χαρακτήρα ώστε να αποσυμφορήσει το κέντρο από την παρουσία αυτοκινήτων.
Στοιχεία πάνω στα οποία αρθρώνεται ο σχεδιασμός, είναι η ιστορική παρουσία του υδάτινου στοιχείου (Χαμάμ, Κλουποτίτσα) στη δυτική πλευρά της πλατείας, καθώς επίσης και η χρωματική πολλαπλότητα, η γραμμική ανάπτυξη και ο εφήμερος χαρακτήρας που διέθετε στην ανατολική πλευρά ο τόπος διεξαγωγής του εβδομαδιαίου παζαριού. Αντίστοιχα τα δύο αυτά στοιχεία μετασχηματίζονται φορμαλιστικά και ποιοτικά σε δευτερογενή επίπεδα αισθητηριακής πρόσληψης, μια υδάτινη πολυλειτουργική πλατφόρμα και γραμμικοί αστικοί κήποι εποχιακά μεταβαλλόμενης βλάστησης.
Οι φυτεύσεις, εκτός από τη βιοκλιματική τους σημασία αποτελούν βασικά συνθετικά στοιχεία διαμόρφωσης του αστικού πεδίου, παρέχουν ερεθίσματα στις αισθήσεις και χρησιμοποιούνται για να υποδηλώσουν τον πολυποίκιλο και μεταβλητό χαρακτήρα της πλατείας. Τα καθιστικά αποτελούν ενσωματωμένο μέρος της διαμόρφωσης, διατρέχουν όλη την επιφάνεια της πλατείας, βρίσκονται ενταγμένα στις παρειές του θεματικού κήπου, σε σκιαζόμενες από δέντρα περιοχές, δημιουργώντας μια περιμετρική ζώνη στάσης και αναψυχής σε άμεση σχέση με τη φύτευση.
3η Πρόταση
Μελέτη – συμμετοχή με κωδικό αριθμό NK55000002. Στην ομάδα συμμετείχαν Καμπουρόπουλος Παντελής, Αρχιτέκτονας Μηχανικός με Συνεργάτες τους κ.κ. Θεοδωρακάκης Τάσος, Κοσμάς Κωνσταντίνος, Σκαντζούρης Νέστωρας
Η περιοχή επέμβασης του διαγωνισμού, υπήρξε στο παρελθόν σημείο συνάντησης ιστορικών κτιρίων και εμπορικής δραστηριότητας. Σήμερα αναγνωρίζεται ως μοναδικό στοιχείο ταυτότητας της περιοχής, κυρίως το εμπόριο. Τα ιστορικά κτίρια “τοπόσημα” (αγορά, χαμάμ, χάνια, βυρσοδεψεία) έχουν πλέον εξαφανιστεί. Ίχνη του παρελθόντος, θραύσματα μνήμης, διάσπαρτα κομμάτια της ιστορίας, αποτελούν σημαντικά στοιχεία αυτογνωσίας για την πόλη των Σερρών.
Στα πλαίσια ενός νέου σχεδιασμού, η ταυτόχρονη παρουσία των στοιχείων ταυτότητας και της πλατείας συνθέτει μια νέα εικόνα δημοσίου χώρου. Η εμφάνιση αυτής της «κρυφής» σχέσης πρέπει να επιτευχθεί μέσω μιας νέας σύνθεσης (συν + θέτω: βάζω μαζί / αντιπαραθέτω) καθώς σήμερα η πλατεία αδυνατεί να οριστεί εννοιολογικά καθώς και χωρικά. Η πρότασή μας στο “κενό πλάτωμα” , βασίστηκε στις σχέσεις που δημιουργήθηκαν μεταξύ κενού και δομημένου χώρου. Σε στοιχεία δηλαδή, που έχουν την ικανότητα να επαναφέρουν την πρωταρχική τοπογραφία της πλατείας και κατ” επέκταση της πόλης.
Οι αρχές της πρότασής μας θέτουν τις προυποθέσεις για την ανάκτηση της χαμένης ταυτότητας της περιοχής με στόχο την μετατροπή του “κενού” σε πλατεία. Τέσσερις άξονες, τέσσερις “κινήσεις” αναλαμβάνουν να πραγματοποιήσουν τους στόχους της πρότασης:
Ένα νέο δάπεδο ενοποιεί τα θραύσματα δημοσίου χώρου και ταυτόχρονα ενσωματώνει την οδό Δ. Σολωμού στην νέα επιφάνεια της πλατείας. Τα σταθμευμένα αυτοκινήτα απομακρύνονται απο την περιοχή και τοποθετούνται στον υπόγειο χώρο στάθμευσης.Η ταχύτητα των διερχόμενων οχημάτων ελαττώνεται μέσω της “αδρώτητας” του υλικού του δαπέδου.
Η αποκάλυψη του σωζόμενου τμήματος του Εσκί Χαμάμ και σε επόμενο στάδιο η αποκατάσταση και επανάχρησή του (όπως το Μπεζεστένι), επαναδιαπραγματεύεται την λανθάνουσα σχέση πόλης και μνήμης, ενώ παράλληλα επαναπροσδιορίζει την σχέση της πλατείας με τα ιστορικά κτίρια.
Σε αντίστιξη με την αυστηρά ορισμένη γεωμετρία της πλατείας, τοποθετείται κεντρικά “οφιοειδούς μορφής” γραμμικό στοιχείο αστικού εξοπλισμού. Ως κάθισμα είτε σε τμήματα ως χάραξη, αναπτύσσεται λαμβάνοντας υπόψιν τις θέσεις των σημείων πολιτισμικής αξίας (Εσκί Χαμάμ, ξενοδοχείο “Μητρόπολης” , μνημείο Εθνικής Αντίστασης). Αρχικά συμβάλλει στην αποκάλυψη και εν τέλει στην ανάδειξη των σημείων ως στοιχεία ταυτότητας της περιοχής. Τέλος η εμφάνιση του νερού σε διάφορα σημεία της πλατείας σηματοδοτεί την επαναφορά ενός αρκετά σημαντικού στοιχείου, της πρωταρχικής τοπογραφίας της πόλης (χείμαρος).
